Józef Piłsudski urodził się 5 grudnia 1867 roku w Zułowie pod Wilnem. Pochodził z zamożnej rodziny ziemiańskiej, w której pielęgnowano polskie tradycje i patriotycznego ducha. Jego ojciec, również Józef, brał udział w Powstaniu Styczniowym w 1863 roku. Młody Piłsudski, kiedy po ukończeniu gimnazjum w Wilnie w roku 1885 dostał się na studia medyczne na Uniwersytecie w Charkowie, związał się z  socjalistyczno-rewolucyjnym ruchem "Narodnaja Wola". Za udział w studenckich rozruchach po roku nauki został jednak wydalony z uczelni. Za zaangażowanie w działalność wileńskich socjalistów 22 marca 1887 roku został Piłsudski aresztowany i pod zarzutem udziału w spisku zmierzającym do obalenia cara Aleksandra II zesłany na pięć lat na Syberię. W roku 1893 w Warszawie powstała Polska Partia Socjalistyczna. Piłsudski, który rok wcześniej wrócił ze zsyłki, wstąpił w szeregi jej litewskiego oddziału i w 1894 został członkiem Centralnego Komitetu Robotniczego i redaktorem naczelnym wydawanego przez PPS pisma "Robotnik". Sześć lat później, jako jeden z czołowych przywódców partii został ponownie aresztowany przez władze rosyjskie i trafił do więzienia w Cytadeli Warszawskiej. Jednak już następnego roku przeniesiony do szpitala w Petersburgu uciekł przy pomocy jednego z lekarzy, Władysława Mazurkiewicza.

Po powrocie do Galicji nie zrezygnował z działalności politycznej. 
W 1904 wyjechał do znajdującej się w stanie wojny z Rosją Japonii, gdzie prowadził z rządem Mikada negocjacje zmierzające do utworzenia przy japońskiej armii legionu polskiego. Uzyskał jednak jedynie pomoc przy nabywaniu broni i amunicji dla Organizacji Bojowej PPS.

W roku 1912 Piłsudski został Komendantem Głównym legalnie działających Związków Strzeleckich. W chwili wybuchu I wojny światowej stanął na czele dobrze wyszkolonych oddziałów, z którymi wkroczył do Królestwa Polskiego, gdzie zajął opuszczony przez Rosjan pas ziemi przygranicznej. Następnie podporządkowawszy się Austrii stworzył oficjalnie Legiony Polskie i osobiście dowodził ich I Brygadą. Kiedy w roku 1917 Legiony odmówiły złożenia przysięgi na wierność Austrii i Niemiec, Piłsudskiego aresztowano i osadzono w więzieniu w Magdeburgu.

Po klęsce Niemiec zwolniony z więzienia Piłsudski udał się do Warszawy, gdzie otrzymał naczelne dowództwo nad polskimi wojskami oraz misję utworzenia w wyzwolonym państwie rządu narodowego. 14 listopada 1918 roku powierzono mu tymczasowe zwierzchnictwo nad krajem, 22 zaś otrzymał oficjalnie funkcję Tymczasowego Naczelnika Państwa. Funkcję tę sprawował do 9 grudnia 1922, kiedy to wybrany został pierwszy prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, Gabriel Narutowicz. Sam Piłsudski skupił się na obronie odzyskanej przez Polskę niepodległości. W latach 1919 - 1921 toczył na Wschodzie walki z bolszewikami zakończone pokojem w Rydze, na mocy którego Polska odzyskała Wschodnią Galicję. Właśnie w trakcie owej kampanii w marcu 1920 armia ofiarowała Piłsudskiemu buławę Pierwszego Marszałka Polski.

W roku 1923 Marszałek wycofał się z czynnego życia politycznego. Powodem było zamordowanie przez prawicowe ugrupowania prezydenta RP Gabriela Narutowicza. Piłsudski uznał za niemożliwą współpracę z premierem rządu, Wincentym Witosem, którego uważał za moralnie odpowiedzialnego za popełniony czyn. Osiadł w Sulejówku pod Warszawą, gdzie oddał się pracy literackiej i opozycyjnej propagandzie.

Sytuacja w kraju zmusiła go jednak do ponownego wkroczenia na arenę polityczną. Niepokoje społeczne, rosnąca liczba bezrobotnych i kryzys gospodarczy spowodowały, że 12 maja 1926 roku na czele wiernych sobie oddziałów Marszałek wkroczył do Warszawy i zmusił do ustąpienia zarówno rząd jak i gabinet prezydenta Stanisława Wojciechowskiego. Świadomy ograniczonych kompetencji prezydenta odmówił przyjęcia tej godności, objął natomiast tekę ministra spraw wojskowych, przewodniczącego Rady Wojennej i generalnego inspektora Sił Zbrojnych. Sprawował również dwukrotnie urząd premiera w latach 1926 - 1928 i 1930).

W rzeczywistości oznaczało to koniec rządów parlamentarnych w Polsce i rozpoczęło okres zwany "sanacją". Poparcie społeczne pozwoliło sprawować Piłsudskiemu władzę autorytarną, której nie był się w stanie sprzeciwić ani prezydent ani sejm.

Śmierć Józefa Piłsudskiego 12 maja 1935 roku zaskoczyła cały naród. Do niemal ostatniej chwili ukrywał on nieuleczalną chorobę - raka wątroby. Jego pogrzeb stał się ogromną manifestacją narodową oddającą hołd zmarłemu Marszałkowi. Ciało zostało pochowane w krypcie św. Leonarda w Katedrze na Wawelu, obok pokoleń królów i najwybitniejszych Polaków, serce zaś zgodnie z pozostawionym przez niego testamentem umieszczono w srebrnej urnie i przewieziono do Wilna, gdzie spoczęło w grobie jego matki, na cmentarzu "na Rossie".

Na pierwszy rzut oka Józef Piłsudski nie wyróżniał się z otoczenia. Był średniego wzrostu, szczupły, proporcjonalnie zbudowany. 
W latach trzydziestych, zwłaszcza po wylewie krwi do mózgu, którego doznał w 1928 r., chodził lekko przygarbiony i zaczął się szybko starzeć. W chwili śmierci miał 68 lat, wyglądał jednak na znacznie starszego. Mimo to poruszał się energicznie i zdecydowanie, mówił stanowczo, z charakterystycznym wileńskim zmiękczaniem głosek.

Ten starszy człowiek o poczciwej powierzchowności miał jednak bardzo silne, baczne spojrzenie, doskonale widział, słyszał i natychmiast reagował. Wszyscy, którzy znali Piłsudskiego, podkreślają jego niezwykłą charyzmę, 
tę trudną do określenia cechę, która nawet jego przeciwników zmuszała do szacunku.

Wzorem ówczesnych dyktatorów i autokratów na co dzień nosił elementy munduru, podkreślające skromność wyglądu. Służbowo nosił się po wojskowemu, ale w uniformie mającym niewiele wspólnego z przepisami. Miał inny niż wszyscy mundur i inaczej niż wszyscy salutował - taki był niepisany przywilej pierwszego marszałka Polski.

Piłsudski przywiązywał niewielką wagę do wygód życiowych. Palił dużo papierosów zwanych „marszałkowskimi", wykonywanych specjalnie dla niego. Pił wielkie ilości mocnej herbaty, nie przepadał natomiast za kawą. Marszałek dużo chodził, uwielbiał samotne spacery. W jednej kieszeni płaszcza miał zawsze cukierki dla uwielbiających go dzieci, a w drugiej, starym konspiracyjnym zwyczajem, trzymał załadowany rewolwer.

Piłsudski swobodnie posługiwał się językami rosyjskim, francuskim i niemieckim. Nie miał zamiłowań artystycznych, choć uwielbiał poezję Juliusza Słowackiego. Rodzina marszałka prowadziła w Belwederze życie na pół mieszczańskie, na pół ziemiańskie, bardzo skromne i naturalne.

Piłsudski był bardzo rodzinny i kochał dzieci, uchodził za wzorowego ojca obydwu córek, choć wydaje się, że jego oczkiem w głowie była młodsza, Jadwiga. Za balami nie przepadał, a w salonach czuł się wyraźnie źle. Jego ulubioną rozrywką było stawianie pasjansów.

Miał ogromne poczucie humoru i umiał śmiać się z siebie samego. Mimo posądzeń o zapędy dyktatorskie, potrafił być wielkoduszny, widząc fachowość przeciwnika i szlachetność jego intencji.